W dzisiejszym wpisie poruszymy temat dwóch projektów, które ostatnio zostały przyjęte. Chodzi o ustawę o Rzeczniku Praw Podatnika oraz o nową ordynację podatkową, która przewiduje większą ochronę podatnika w jego kontaktach z administracją podatkową, oraz zwiększenie efektywności poboru podatków. Rzecznik Praw podatnika ma być gwarantem tej ochrony i przy okazji wspierać proces usprawniania funkcjonowania administracji skarbowej. Oba projekty ustaw zostały przyjęte 28 maja. Opowiemy o nich szerzej w dzisiejszym tekście.
Rzecznik Praw Podatnika – kim jest i jakie ma zadania?
W dniu 28 maja br. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika, przedłożony przez ministra finansów. Zgodnie z jej treścią i głównymi założeniami, Rzecznik Praw Podatnika ma przyczyniać się do zmiany oraz kształtowania nowych standardów funkcjonowania administracji skarbowej. Rzecznik ma być specjalistą w zakresie prawa podatkowego, którego zadaniem jest stanie na straży praw podatników. Ma umożliwić i ułatwić równe, oraz bezstronne traktowanie interesów podatników, jak również strzec prawidłowego funkcjonowania organów podatkowych.
Projekt ustawy określa dokładnie katalog zadań i uprawnień rzecznika. Do najważniejszych należą:
- przedstawianie organom, organizacjom lub instytucjom publicznym wniosków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw podatnika, wzmocnienia spójności prawa podatkowego, usunięcia zbędnych procedur czy wymogów formalnych lub usprawnienia załatwiania spraw
- analizowanie sposobu załatwiania skarg i wniosków podatników przez organy podatkowe
- występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, lub o wydanie lub zmianę aktów normatywnych dotyczących spraw podatkowych
- uczestniczenie jako mediator w postępowaniu podatkowym i sądowo-administracyjnym;
- występowanie do ministra finansów z wnioskiem o wydanie interpretacji ogólnej. Zwłaszcza w sprawach budzących wątpliwości interpretacyjne
- występowanie do właściwego organu z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w sprawie podatnika, który nie ma możliwości samodzielnego złożenia takiego wniosku
- prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej z obszaru prawa podatkowego
Rzecznik nie będzie realizował swoich zadań w pojedynkę. Utworzone zostanie Biura Rzecznika Praw Podatnika, a do pomocy rzecznik otrzyma nawet do 16 zastępców i do 32 przedstawicieli terenowych. Także mamy tu do czynienia z dodatkową strukturą, która ma być bliżej podatnika. Swoje zadania ma realizować głównie na wniosek podatników i przedsiębiorców lub z urzędu. Instytucje są zobowiązane ściśle współpracować z rzecznikiem za każdym razem gdy zgłosi się z problemem lub prośbą o pomoc. Ustawa przewiduje też bliską współpracę pomiędzy nim, a Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców. Co ciekawe, w projekcie ustawy zawarto także Kartę Praw Podatnika, która jest pewnego rodzaju przewodnik po prawie podatkowym dla każdego.
Wracając jeszcze na chwilę do Rzecznika Praw Podatkowych. Będzie on powoływany przez premiera, spośród kandydatów spełniających określone wymagania, w otwartym naborze. Jego kadencja będzie trwała 6 lat. Jeden kandydat może być Rzecznikiem tylko na jedną kadencję. Oczywiście jest też możliwość odwołania go ze stanowiska. Sytuacje i dokładne okoliczności będące podstawą do odwołania, znajdują się w projekcie ustawy.
Jednym z podstawowych założeń jest, aby Rzecznik Praw Podatkowych był bezstronnym specjalistą. Niezależnym. Aby mu to zapewnić nie będzie mógł wykonywać innej pracy, ani obowiązków zawodowych. Dotyczy to też własnej działalności gospodarczej. Rzecznik nie będzie mógł również należeć do partii politycznej i związku zawodowego, oraz prowadzić działalności publicznej, której nie da się pogodzić z godnością urzędu. Ustawa o Rzeczniku Praw Podatnika wchodzi w życie 1 stycznia 2020 r. A jeśli chodzi o nową ordynację podatkową?
Nowa ordynacja podatkowa 2019
Nowa ordynacja podatkowa wprowadza rozwiązania, które dotychczas nie funkcjonowały w naszym systemie podatkowym, jak np. umowa podatkowa czy umowa o współdziałanie. Jak powtarzała Minister Finansów, prof. Teresa Czerwińska, to duży krok do przodu w budowaniu nowych i co ważniejsze, pozytywnych relacji między Urzędem Skarbowym a podatnikiem.
Ordynacja podatkowa (wraz z ustawą o Rzeczniku Praw Podatnika) reguluje m.in.:
- zasady ogólne prawa podatkowego,
- formy załatwiania spraw podatkowych na zasadzie konsensusu (tj. umowy podatkowe, mediacja, konsultacje skutków podatkowych transakcji)
- przepisy chroniące podatnika w przypadku zastosowania się do informacji organów podatkowych.
- nowe przepisy wprowadzają zakaz orzekania na niekorzyść podatnika, prawo do skorygowania deklaracji przed zakończeniem postępowania podatkowego, możliwość rezygnacji z odwołania od decyzji na rzecz skargi do sądu
- wprowadzenie dłuższych terminów do wniesienia odwołania i zażalenia
Oczywiście głównym celem jest poprawa skuteczności poboru podatków, a także upowszechnieniu stosowania komunikacji elektronicznej czy uporządkowaniu zasad stosowania i miarkowania kar porządkowych.
W projekcie uporządkowano oraz uzupełniono kierunkowe dyrektywy postępowania w rozstrzyganiu spraw podatkowych, w tym niektóre obecne do tej pory jedynie w orzecznictwie (np. zasada ugodowego załatwiania spraw). Rozwiązanie to wzmocni ochronę praw podatnika – w szczególności w połączeniu z powołaniem Rzecznika Praw Podatnika, stojącego na ich straży. Kolejnym ważnym punktem jest Program Współdziałania, którego istotą będzie współpraca podatnika z organem podatkowym na rzecz prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych. Efektem współpracy ma być większą i pełniejsza wiedza o działaniach podatnika (od strony administracji) i większa pewność co do poprawności rozliczeń podatkowych (od strony podatnika).
Nowa ordynacja podatkowa, jak już wspomnieliśmy, umożliwi rozwiązywanie sporów podatkowych w drodze konsensusu. Pomóc ma w tym umowa podatkowa. Zwłaszcza w trudnych przypadkach. Umowy podatkowe będą zawierane po przeprowadzeniu uzgodnień między podatnikiem
a administracją podatkową. Będą dokumentowane protokołem stwierdzającym m.in. zakres i treść dokonanych uzgodnień. Czy będzie to skuteczne rozwiązanie, które ograniczy spory podatkowe? Czas pokaże. Na poprawę sytuacji może też pozytywnie wpłynąć mediacja podatkowa.
Kolejnym ważnym aspektem jest możliwość wniesienia ponaglenia na przewlekłość postępowania skarbowego. Dla podatnika będzie to miało szczególne znaczenie przy ewentualnych roszczeniach odszkodowawczych. Administracja podatkowa będzie zobowiązana do załatwienia sprawy w wyznaczonym terminie. Skrócono też do 14 dni termin rozpatrzenia ponaglenia. Jak mają nadzieję ustawodawcy, to rozwiązanie powinno wzmocnić zaufanie do administracji podatkowej. Podobną rolę mają spełniać konsultacje. Wnioskodawca oraz organ podatkowy będą mogli uzgodnić przeszłe rozliczenia podatkowe przed zaistnieniem ewentualnego sporu. W takim postępowaniu będą wydawane decyzje podatkowe wiążące dla administracji podatkowej, jak również dla podatnika. W przyszłym postępowaniu podatkowym organ podatkowy nie będzie mógł zająć innego stanowiska niż wyrażone w decyzji, co z pewnością usprawni cały proces. Rozwiązanie wyposaży podatników w cenny instrument uzyskiwania pewności prawa w sprawach złożonych i istotnych dla ich działalności.
Wszystkie rozwiązania zawarte w nowej Ordynacji podatkowej wejdą w życie 1 stycznia 2021 r. Projektowany akt zastąpi obowiązującą ustawę z 29 sierpnia 1997 r. A jak Wy oceniacie te zmiany? Myślicie, że założenia pokryją się z rzeczywistością?
Zachęcamy do dyskusji!